Normal büyüme nedir ve nasıl takip edilir?
Normal büyüme çocuğun yaşına ve cinsine uygun büyüme eğrisindeki ağırlık ve boy değerlerinde büyüme göstermesidir. Her toplumun büyüme standartları farklıdır ve büyüme o topluma özel normal büyüme grafikleri ile değerlendirilir. Her çocuğun belli aralıklarla boy ve kilosunu uygun yöntemlerle ölçümü ve takibi son derece önemlidir.
Çocuklar yılda kaç cm uzarlar? Boyları tahmin edilebilir mi?
İlk 2 yaş büyümenin en hızlı olduğu dönemdir. 1 yaşında bir çocuk, doğum boyunun %50’si kadar (yaklaşık 25 cm) uzarken, ilk 5 ayda doğum kilosunun iki katına, ilk 1 yaşta ise doğum ağırlığının 3 katına ulaşır.
- 0-1 Yaş: <11 cm/yıl
- 1-2 yaş: < 7 cm/yıl
- 2-3 yaş: yaş altı: < 5 cm/yıl
- 4-yaş- Puberte: < 4,5 cm/yıl
- Puberte: < 5.5 cm/yıl
Puberte döneminde erişkin boy uzunluğunun %20-25’i adölesan döneminde kazanılır. Boyda kızlarda ortalama 10-20 cm, erkeklerde ise 15-25 cm’lik olur Anne baba boyundan hedef boy, yani genetik potansiyel, kemik yaşından ise tahmini erişkin boy hesaplanır. Her ikisi de uyumlu olmalıdır. Büyüme geriliği veya boy kısalığı nedir? Nasıl saptanır? Boy ve ağırlığın yaşa ve cinse göre hazırlanmış normal büyüme eğrilerinin alt sınırının altında olması veya takipte bir üst eğriden alt eğriye düşmek büyüme geriliği olarak adlandırılır.
Boy kısalığının nedenleri nelerdir?
Genetik faktörler,beslenme eksikliği, hormonal nedenler ve kronik hastalıklar ve psikososyal bozukluklar boy kısalığına neden olabilir. Genetik faktörler kişinin boyunun belirlenmesinde ana faktörlerdir. Beslenme özellikle ilk 2 yaşta son derece önemlidir. Ailesel boy kısalığı, yapısal büyüme geriliği ve Turner sendromu gibi genetik hastalıklarda boy kısalığı olmaktadır. Hormonal bozukluklardan hipotiroidi, büyüme hormonu eksikliği, erken ergenlik ve gecikmiş ergenlik sık görülmektedir. Sevgi yoksunluğu özellikle yuva çocuklarında boy kısalığına neden olabilmektedir.
Çocukların kısa boylu olması neyin göstergesidir?
Normal büyüme sağlığın en öenmli göstergelerindendir. Genetik nedenlere bağlı olabileceği gibi beslenmeyle ilgili faktörlere, hormonal eksikliklere ve ergenlik ile ilgili bozukluklara bağlı olabilir. Kansızlık, böbrek yetmezliği, doğuştan kalp ve akciğer hastalıklarında boy kısalığı görülebilir.
Beslenmenin büyüme üzerindeki etkileri nelerdir?
Özellikle ilk 2 yaşta son derece önemlidir. Sonraki yıllarda da büyüme üzerine etkilidir. En az ilk 6 ay anne sütü almak, yeterli ve dengeli beslenmek, yaşa ve cinse uygun miktarlarda kalori almak son derece önemlidir. Beslenme eksiklikleri özellikle çinko gibi minerallerin eksikliğine neden olarak büyümeyi olumsuz etkiler.
Büyümeyi etkileyen hormonlar hangileridir?
Tiroid hormonu, büyüme hormonu, D vitamini, östrojen ve testosteron büyüme üzerine etkili ana hormonlardır. Bunlardan herhangibirinin eksikliği çok ciddi boy kısalığına neden olabilir.
Büyüme ne zaman durur?
Büyüme kıkırdaklarının kemikleşmesi ve kapanması sonucunda büyüme erkek ve kızlarda ergenliğin sonunda yani yaklaşık 18 yaş civarında sonlanmaktadır. Bir ergen çocuk yılda bir cm altında büyüyorsa artık final boyuna ulaştığını söyleyebiliriz. Kızlarda 15 yaşına gelindiğinde erişkin boyunun %80’nine ulaşılmış demektir. Kızlarda adet gördükten sonra ortalama 5-6 cm uzama gerçekleşir.
Boy uzattığı iddia edilen ürünlerin etkileri nelerdir?
Bu ürünlerin boy uzattığı iddiası tamamen aldatmacadan ibarettir. Bu ürünler para tuzağıdır. Çocukluk yaş grubunda kullanılması uygun olmayan içeriklere sahiptirler. Bu ürünlere itibar edilmemeli, boy kısalığından şüphelenilen çocukların mutlaka çocuk endokrinoloji uzmanına götürülmeleri gereklidir.
Erken ergenlik boy kısalığına neden olur mu?
Evet, erken ergenlikte başta büyüme hızlansa da büyüme kıkırdaklarının erken kapanması boy kısalığına neden olmaktadır. Tedavisi mümkündür. Kızlarda 8, erkeklerde 9 yaşından önce ergenliğe giriş erken olarak kabul edilmektedir. Daha çok kızlarda görülmektedir. Bu yaşlardan önce meme gelişimi ve/veya genital tüylenmesi olan çocukların mutlaka bir çocuk endokrinoloji uzmanına başvurmaları gerekmektedir.
Kısa boylu olmanın çocuğun psikolojisine etkileri nelerdir?
Özellikle adölesan dönemde ciddi sorunlara neden olmaktadır. Bu dönem zaten sorunlu bir dönemdir, bu dönemde gençler vücutları ile fazla ilgilenir ve arkadaşları ile kıyaslama yaparlar. İntihara kadar giden olgular olabilmektedir. Kısa boy çocukların antisosyal olmasına yol açablmektedir.
Boy kısalığı genetik midir?
Birçok genetik neden söz konusudur. Bunların bir kısmı ailesel olanlar gibi normal kabul edilirlken, Turner sendromu ve iskelet displazisi dediğimiz kemik gelişim defektleri çok ciddi boy kısalığına neden olmaktadır.
Boy kısalığının tedavisi var mıdır?
Boy kısalığının neden olan birçok hastalığın tedavisi mümkündür.Hipotiroidide tiroid hormonu tedavisi,erken ergenlikte verilen hormonal tedaviyle ergenliğin durdurulması boy kısalığını önler. Tedavi edilebilen diğer bir durum da büyüme hormonu eksikliğidir. Büyüme hormonu dünyada yaklaşık 60 yıldır kullanılmaktadır. Yurt dışında büyüme hormonu eksik olmayan birçok hastalıkta da kullanılmaktadır. Çok iyi sonuçlar vermektedir. Ancak genetik nedenli ve iskelet displazisi gibi nedenlere bağlı boy kısalıklarında tedavi çok yüz güldürücü değildir.
Boy uzatan besinler nelerdir?
Normal büyümek için yeterli ve dengeli beslenmek önemlidir. Şu besin daha fazla boyu uzatır demek doğru değildir. Yiyeceklerle yeterli D vitamini, kalsiyum, çinko almak son derece önemlidir. Balık, süt ürünleri, yumurta faydalı besinlerdir.
Çocukları spora yönlendirmek gelişmeyi etkiler mi?
Spor her yaşta sağlıklı yaşam için son derece önemlidir. Genetik potansiyele ulaşmada özellikle basketbol gibi gerdirici egzersizler yararlıdır. Egzersizin büyüme hormonu salgısını artırdığı bilinmektedir.
Prof. Dr. Bumin N. Dündar
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Öğretim Üyesi
Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği Genel Sekreteri
TEMMUZ 29, 2012
http://cocukendokrin.net/boy-kisaligi-ile-ilgili-merak-edilenler